Alan Analizi

29.Eylül.2014
Alan Analizi

ALAN ANALİZİ  

Tasarım ve planlamada analiz; sonuç ürünün etkili ve başarılı olmasında rol oynayan en önemli çalışmalardan biridir. Bunun için; dikkatli bir gözlem, inceleme ve araştırma yapılması, bunların sonucunda elde edilen bilgilerin sistematik olarak düzenlenmesi ve bu verilerin uygun bir şekilde projeye aktarılması gerekmektedir. Elde edilen bu bilgiler projede kullanılmadığı sürece önemleri yoktur.   Bu nedenle yapılacak olan tasarıma uygun, tasarımın amaçlarına hizmet edecek konulardaki bilgilerin toplanması, emek ve zaman kaybını önler. Ve bu bilgiler toplanırken aşağıdaki ı noktalara dikkat edilmelidir:

1. Hangi verilerin toplanması gerektiğine önceden karar verilmelidir.
2. Veriler olabildiğince güncel olmalıdır.
3. Veriler belirsizlikler taşımamalı, kesin olmalıdır.
4. Alan içi veriler ve alanı dışarıdan etkileyecek veriler bir arada dikkate alınmalıdır (sadece alana ilişkin verilerin toplanması yeterli değildir.).
5. Toplanan verilerin ölçek tutarlılığı sağlanmalıdır  (sentez aşamasına kolaylık sağlaması için)

Yapılacak olan tasarım konusu ve tasarım ölçeği; analiz kapsamındaki analitik sorgulama(pafta) sayısını, bu analizlerin niteliğini ve ana içeriği belirlemektedir.

                Yapılacak olan tasarım, analizlerin sonucunda elde edilen veriler doğrultusunda yapılır. Ancak bunun dışında tasarımı etkileyecek başka veriler de vardır. Bunlar şu şekilde sınıflandırabilir:

Ø  Üst ölçekli planlama kararları

Ø  Bölgeleme kararları

Ø  Plan notları

Ø  Yasal-yönetsel düzenlemeler

Ø  Uluslararası anlaşma, tüzük veya sözleşmeler ( örneğin; Ramsar sözleşmesi)

Analizlerde genellikle dört önemli konu ele alınır:

Ø  Alanın potansiyelleri: Alanda bulunan potansiyeller korunarak ve geliştirilerek alanın en iyi şekilde değerlendirilmesi amaçlanır.

Ø  Alanın sorunları: Alanda mevcut olan sorunlar, tasarımda bir problem yaratmaması için önceden belirlenerek bunlara çözüm aranması amacıyla dikkatli olunması gereken noktalar belirlenir.

Ø  Alandaki istenen öğeler: Alanda bulunan özgün özellikler, alanda korunması gereken özelliklerin belirlenmesi amaçlanır. Bunun yanı sıra alanda bulunan bazı ağaçlar gibi, taşınabilir peyzaj öğeleri olup olmadığı incelenerek, korunacak peyzaj olup olmadığı araştırılır.

Ø  Alandaki istenmeyen veya tehlikeli olabilecek öğeler: Dik eğimlerden dolayı aşırı yüksek maliyet oluşturabilecek alanların belirlenmesi, trafikte giriş çıkışı tehlikeye sokabilecek durumlar vb.

 Bu kapsamda yapılacak olan analizleri şu başlıklar altında toplayabiliriz:

1.EĞİM: Tasarım yapılacak olan alan eğimli mi yoksa düz bir arazi mi olması arasında tasarım ve maliyet yönünden oldukça önemli farklar oluşur. Dolayısıyla eğim, tasarıma en çok yön verecek unsurlardan birisidir. Eğim analizinde temel olarak üç tür inceleme yapılabilir: eğim oranları, eğim yönleri ve eğim dilimleri:

Eğim oranları; alanın çeşitli bölgelerinde bulunan eğimler yüzde cinsinden belirtilir. Eğim oranları analizde farklı dilimler halinde sınıflandırılabilir. Yani sınıflandırma; %5’e kadar eğimli alanlar, %6-10 arası eğimli alanlar, %11-15 arası eğimli alanlar, %16-20 arası eğimli alanlar ve %20 üzerinde eğime sahip alanlar gibi.  Böylece; hangi bölümlerin hangi kullanımlar için uygun olduğu bilgisi elde edilmiş olur. Örneğin; %4 den az eğimli alanlarda drenaj sorunu olacağı,  taşıt yolları ve yaya yolları için belirlenen maksimum eğime göre bu yapıların nerelerde konumlanabileceği bu analizler sayesinde belirlenebilir.

Eğim yönleri; Alanın farklı kısımlarında hangi yöne doğru bir eğim gözlendiği belirlenmesidir; böylece kuzeye doğru olan eğimlerin güneşlenmeye olan olumsuz etkisi en aza indirgenmeye çalışılır.

                Eğim dilimleri; Bu analizde alandaki beşer metrelik eğim aralıkları farklı gösterimler ile işaretlenir; böylece alandaki topografya hareketliliği belirlenir, alanda nasıl bir yapı olduğu (vadi, sırt, tepe vs.) rahatça gözlemlenebilir.

2.İKLİM: İklim analizi rüzgar(hakim rüzgar yönü vs.), sis, güneşlenme (farklı zamanlardaki güneş açıları, alanın güneşlenme durumu, güneşin yükseliş açıları vs.) , yağış, bulutluluk, sıcaklık, nem durumu gibi verileri içerir. Yerleşmenin ve yapıların yönlenmesini ,gruplanmasını, yapı malzemesini, yapım koşullarını, çatı dikliğini, cephe açıklığını,renk kullanım kararlarını etkiler, ısınma türlerini belirler(güneş ve rüzgar enerjisinden yararlanabilmek gibi).  Alanda uygun güneşlenme sağlanarak; ısı kaybı önlenebilir. Yapıların doğru konumlandırılması ile güneş enerjisinden optimum derecede yararlanılmaya çalışılır.  Yapıların yönlenmesi, yer seçimleri, formları, bitki örtüsü ile ilişkileri ve arazi özellikleri kentsel ölçekte rüzgar erişimini belirleyicidir. Yüksek yoğunluk rüzgar hızını düşüreceğinden yapı yoğunluğu ile rüzgar erişimi arasında bir denge sağlanmalıdır.  Hakim rüzgar yönü, istenen ve istenmeyen rüzgarlar ve yönleri, mevsimlere göre güneş ışınlarının konumları ve düşüş açıları, aydınlanan ve gölgede kalan alanların belirlenmesi çok önemlidir.

3.JEOLOJİK YAPI: Bu analizde; zemin yapısının hangi jeolojik yapıda bulunduğu dolayısıyla inşaata uygun olup olmadığı, zemin emniyet gerilmesinin belirlenmesi, kayma tehlikesi olan alanların işaretlenmesi, alanın kaçıncı derecede deprem kuşağında yer aldığı, çevresindeki fay hatları ve nitelikleri gibi bilgiler toplanır.

4. BİTKİ ÖRTÜSÜ: Özellikle alanda az bulunur nitelikte bitkiler bulunup bulunmadığının anlaşılabilmesi için mevcut bitki örtüsünün tespiti gereklidir. Bu analiz kapsamında mevcut bitkilerin yerlerinin, tek mi grup halinde mi olduğu, hangilerinin korunacağı, hangilerinden vazgeçileceği belirlenir. Ayrıca her bitki türünün her toprak yapısında ve iklimde yetişmemesinden dolayı tasarımda yapılacak peyzaj düzenlemesinde kullanılacak olan bitkilerin, alanda ve çevresinde bulunan bitki türleriyle uyumluluğunun sağlanarak düzenlenmesi gerekir.

5. MANZARA DURUMU: Alanın çeşitli açılarından ne göründüğünün belirlenmesi ve bu yönlerdeki manzaranın nitelendirilmesi gerekmektedir. Böylece elverişli manzaralar kullanıma ve görüşe açık tutulacak, kapatılması gereken, kötü manzaralar ise; çeşitli perdeleme elemanlarıyla kapatılabilecektir. Ayrıca bu manzaraların nereden göründüğü kadar hangi seviyeden görüldüğü de önemlidir.  Alandaki manzaraların değer sıralamasının yapılması da manzara analizinde daha çok yönlenilmesi gereken yönü ortaya koymak için elverişlidir.

6.DUYU ANALİZİ: Alan mevcut olan kötü kokulu bölgelerin ve gürültülü bölgelerin belirlenmesini içermektedir (trafik gürültüsü, akarsu sesi, ağaçlık bir alandan gelen rüzgar sesi vs.). Dolayısıyla bu özellikler çeşitli perdelemelerin yapılacağı alanlar hakkında bilgi verecektir.

7. ALANIN DOĞAL VEYA YAPAY SINIRLARI: Tepe, göl, dere gibi doğal sınırlayıcıların olup olmadığının, varsa konumlarının araştırılmasına dayanan bir analizdir. Bu etkenler çoğu zaman mikroklimayı etkilerler. Örneğin; bir dağ, eteğindeki bir yerleşmenin güneşlenme ve rüzgar durumunu etkileyebilir. Ayrıca nehir, göl gibi oluşumlar manzara faktörüdür. Tüm bu etkenlerin varlığı ve konumlarının yanı sıra, etkileri de yapılacak olan tasarımda düşünülmeli, bu nedenle de haklarında bilgi toplanmalıdır.

8. ÇEVRE ANALİZİ:  Alan dışı olarak belirtilebilecek çevre, projenin özelliğine bağlı olarak değişmektedir. Bu sınır, birkaç yüz metre olabileceği gibi kentin sınırlarına taşan bir nitelik de olabilir. Alanın ne özelliklerde olacağı, nasıl bir gruba hitap edeceği belirlendikten sonra, burada yer alacak servisler seçilmelidir.  Böylece yapılan tasarımda, istenen bu servisler uygun yerlere konumlandırılabilecektir. Bunların dışında alanın etrafında , alanı etkileyecek çeşitli kullanımlar ve konumları belirtilecek, önemli yollar, toplu taşım araçlarının güzergahları, duraklar gibi ulaşımı etkileyecek önemli hususlar belirtilecektir. Bu analizler kapsamında ayrıca komşuluk birimleri de incelenecektir. Komşu yapı adalarının ne tür bir karakteristiğe sahip olduğu belirtilecektir.

Alan analizinde farklı konularda farklı veriler de toplanabilir. Bunlara birkaç örnek verecek olursak şu şekilde bir gruplama yapabiliriz;

Sosyo-ekonomik ve kültürel                                                Doğal Yapıya ilişkin veriler
yapıya ilişkin veriler

•nüfus                                                                                   topoğrafya                                             

•           nüfus yoğunluğu                                                          *toprak kabiliyeti

•           yaş grupları                                                                  *fauna

•           Cinsiyet                                                                        *koruma altına alınmış bölgeler

•          işgücü yapısı                                                                 *ekolojik açıdan hassas yöreler

•           gelir durumu                                                               *endemikler

•           gelenek ve görenekler                                                 *vb…

•           toplumsal alışkanlıklar

•           etnik yapı

Alanın fiziksel yapısına ilişkin veriler                       Doku Analizi

•          alanın formu ve büyüklüğü                             *Yollar

•           idari ve diğer sınırlar                                      *Araç trafik yoğunluğu

•           yapay sınırlar                                                   *Yaya trafik yoğunluğu

•           arazi kullanış deseni                                        *Otoparklar (planlı- plansız)

•          arazi mülkiyeti                                                 *Parklar, çocuk oyun alanları

•           arazi fiyatları                                                   *Diğer yeşil alanlar

•           yapı kalitesi                                                    *Meydanlar (nirengi ve odaklar)

•           yapı malzemesi                                               *Binalar

•           kat adetleri                                                     *Yapı niteliği/Kullanım durumu(bina girişleri..)

•           mülk sahipliği                                                * Özel Nitelikli yapılar( tarihi,anıtsal, askeri..)

Teknik altyapı verileri                                               Sosyal altyapı verileri

•          su şebekesi                                                        *eğitim hizmetleri         

•           elektrik şebekesi                                               *sağlık hizmetleri

•           kanalizasyon şebekesi                                      * kültür / eğlence hizmetleri

•           doğal gaz ve ısınma şebekesi                           *rekreasyon alanları

•           telefon ve haberleşme hatları                            *dini tesisler    

•           katı atık depolama / yakma /                            * belediye hizmet alanları

 kompostlaştırma üniteleri                                  * ….sayı ve mekansal dağılımları

•           ulaşım sistemi ve türleri